prowadzenie
Jan Michalski
w sobotę 18 stycznia 2025 o godz. 13:15.
Wykład dwugodzinny z przerwą kawową.
Wstęp wolny.
Podczas spotkania kwestujemy na rzecz Hospicjum św. Łazarza w Krakowie.
R.S.V.P.
Prosimy o potwierdzenie obecności telefonicznie (12 257 56 34) lub mailowo zderzak@zderzak.pl
Przypominamy, że fotografowanie obiektów na wystawie wymaga uzyskania licencji.
Metoda
Po trzech latach od prezentacji odkrycia w Krakowie (Kto jest kim na obrazie Carpaccia, Archiwum Galerii Zderzak, 9.11.2021), omówimy metodę rozwiązania problemu „nieznany renesansowy obraz przedstawiający 42 osoby, dwa psy i demona”. Zajrzymy w głąb struktury znaczeń, poruszając zagadnienia parzystości, reprezentacji Afrykanów, topografii, genealogii królewskich.
Dane wyjściowe
Cabinet Turquin z Paryża w ekspertyzie z 2021 roku stwierdził, że obraz przedstawia św. Tryfona egzorcyzmującego Gordianę, córkę cesarza rzymskiego, pochodzi z ok. 1510 i ma związek z dziełem Vittore Carpaccia w Scuoli Dalmata w Wenecji. Przeoczono napis na czapce pierwszej osoby z lewej.
Identyfikacja herosa kultowego stała się podstawą badania tożsamości postaci i tworzenia drzewa rekursji. Odczytanie skrótowca na czapce króla, odtworzenie sieci relacji i mało znanego kontekstu historycznego ujawniło, że obraz przedstawia akt przekazania władzy królewskiej w Czarnogórze biskupom-metropolitom Cetynii. Ważne wydarzenie polityczne, które nie zostawiło śladu w archiwach.
Rozkłady prawdopodobieństw
Ponad rok przeszukiwano bazy danych zgromadzone przez historyków sztuki, bałkanistów, slawistów, bizantynistów, orientalistów, antropologów, historyków mody, religii, gospodarki, żeglugi śródziemnomorskiej, socjologów historii, filologów itd. Dużym postępem było ustalenie koligacji ostatnich królów Czarnogóry z arystokratyczną rodziną Buća z Kotoru, ośrodka kultu św. Tryfona. Prawdopodobnie fundatorów obu tablic sukcesyjnych, znajdujących się dziś w Zderzaku i Rijksmuseum.
Program i meta-narracja
Głównym autorem programu ideowego był Tryfon Buća, siostrzeniec ostatniego króla Czarnogóry, świadek jego testamentu. Na obrazie występuje w roli teurgisty, co jasno dowodzi jego sprawczości. Osobliwością, z którą musiał sobie poradzić, a dla nas cenną właściwością meta-językową, była tajność wydarzenia. Malowidło jest niezwykłym komunikatem – ostentacyjnie i nader realistycznie ukazuje coś, o czym nikt nie miał bladego pojęcia.
Recepcja odkrycia
Choć obraz krakowski jest odkryciem definiującym, tj. bazą danych umożliwiającą poznanie innych zdarzeń, historycy sztuki i bałkaniści nabrali wody w usta. Jak się wydaje, z dwóch zasadniczo powodów. W badaniu zastosowano metodę wykraczającą poza systemy formalne nauk historycznych, a obraz pochodzi z kulturowego pogranicza, którego łączność z Italią zanikła. Mówiąc żartem, jest dziś kukułczym jajem. Włosi powiedzą: „To obraz Dalmatyńczyków!”, Czarnogórcy: „To obraz Włochów!”. Ponieważ idea polityczna, którą pięknie reprezentuje, odniosła historyczny sukces, można uznać to za żart Ducha Dziejów.
Zachęcamy do wcześniejszego zapoznania się z bogato ilustrowanym wprowadzeniem w zagadnienia obrazu:
https://www.academia.edu/117057463/_Rule_in_the_Midst_of_Your_Enemies_The_Political_Testament_of_the_Kings_of_Montenegro_from_the_Vittore_Carpaccio_Workshop
Zapraszamy!